Czuję więc widzę – nowe badania o rozwoju samoświadomości u małych dzieci

Większość dzieci swoje własne odbicie w lustrze zaczyna rozpoznawać w wieku około półtorej roku. Świadczy to o dojrzewającej samoświadomości i stanowi ważny kamień milowy w rozwoju dziecka. Naukowcy z Uniwersytetu Teksańskiego w Austin odkryli, że kluczowym czynnikiem napędzającym ten proces może być doświadczenie własnego dotyku.

Z najnowszego badania opublikowanego w czasopiśmie Current Biology wynika, że niemowlęta zachęcane do dotykania własnej twarzy, rozwijały świadomość samych siebie wcześniej w porównaniu z dziećmi, które tego nie robiły.

„Nasze odkrycia sugerują, że aktywności związane z własnym ciałem tj. łapanie za palce u stóp czy zbliżanie palców u rąk do siebie nie są jedynie formą zabawy. Dzieci rozwijają samoświadomość poprzez zainteresowanie własną osobą. W naszej pracy staraliśmy się przedstawić możliwy mechanizm dzięki któremu rozpoznawanie siebie idzie w parze z zachowaniami naturalnie inicjowanymi przez małe dzieci”, mówi profesor Jeffrey Lockman.

Lockman, J. (2020). Tactile localization promotes infant self-recognition in the mirror-mark test. Databrary. Retrieved March 18, 2024 from http://doi.org/10.17910/b7.1134.

Naukowcy rozpoczęli swoje badania, umieszczając na czole i policzkach dzieci w wieku około 14 miesięcy, tj. przed okresem, w którym zwyczajowo występują oznaki samoświadomości, małe elementy w kształcie dysków emitujące wibracje. W reakcji na działanie dysków dzieci sięgały ręką do dysków i dotykały je. Następnie badacze obserwowali zachowanie dzieci w obecności lustra.

Test lustra

Na twarzy każdego dziecka umieszczono „znak” (namalowana plama na czole). Jeśli dziecko widząc swoje odbicie w lustrze dotykało oznaczenie na własnej twarzy lub wypowiadało swoje imię lub słowa określające „ja„, test lustra został zaliczony – dziecko rozpoznało, że osobą na którą patrzy jest ono samo a więc możemy uznać, że staje się samoświadome.

Lockman, J. (2020). Tactile localization promotes infant self-recognition in the mirror-mark test. Databrary. Retrieved March 18, 2024 from http://doi.org/10.17910/b7.1134.

W grupie kontrolnej dzieci także konfrontowały się z lustrem, ale nie miały kontaktu z wibracyjnymi dyskami. Wyniki z obu grup porównano na początku badania (w 14 miesiącu życia) i obserwowano co miesiąc, aż do osiągnięcia 21. miesiąca życia lub do momentu, w którym dziecko zaczęło rozpoznawać siebie.

Zauważono, że dzieci, które częściej dotykały swojej twarzy, rozpoznawały siebie w lustrze średnio o dwa miesiące wcześniej, w porównaniu ze średnim wiekiem w jakim pojawia się ta umiejętność (tj. 18 miesiąc życia).

Badanie kwestionuje długoletnie założenie, że samoświadomość u małych dzieci jest w jakiś sposób jedynie zakodowana. Przez długi czas naukowcy uważali, że rozpoznawanie swojego odbicia w lustrze jest wbudowaną funkcją ludzkiego mózgu (a także naszych najbliższych krewnych z rzędu naczelnych), a nie umiejętnością powiązaną z doświadczeniami sensorycznymi lub ruchowymi.

Świadomość samego siebie rozwija się na podstawie aktywności własnej, a nie jest jedynie wrodzoną zdolnością.

„Przeciwdziałanie zaburzeniom motorycznym u niemowląt zazwyczaj koncertuje się na takich aktywnościach jak sięganie po przedmioty w świecie zewnętrznym i manipulowanie nimi. Nasze wyniki sugerują, że kierowanie uwagi w stronę własnego ciała i eksplorowanie go może być równie ważne i stanowić bramę do samopoznania”, podsumował Lockman.

---